Bệnh lý u xương có thể gặp ở nhiều vị trí, nhiều mức độ khác nhau. Có những loại u hoàn toàn lành tính nhưng cũng có những loại u ác tính như sarcoma xương. Về cơ bản các phương tiện chẩn đoán hình ảnh có thể chẩn đoán xác định hoặc định hướng 1 số loại u tuy nhiên, tiêu chuẩn vàng trong chẩn đoán u xương cũng giống như các u của cơ quan bộ phận khác là giải phẫu bệnh. Vì vậy, đứng trước 1 tổn thương u xương, mặc dù có thể có định hướng chẩn đoán bản chất u nhờ chẩn đoán hình ảnh nhưng phẫu thuật lấy bỏ khối u và làm giải phẫu bệnh vẫn là điều trị mang tính nguyên tắc.
Bệnh nhi 13 tuổi, đi khám bệnh vì đau gối. Bệnh nhi không có tiền sử chấn thương khớp gối. Thăm khám lâm sàng gối vững, không có triệu chứng của tổn thương sụn chêm và dây chằng. Đau khi thăm khám vị trí cạnh gân bánh chè phía ngoài. X quang nghi ngờ hình ảnh tiêu xương mâm chầy ngoài.
Hình ảnh khối u quan sát trên X quang
Bệnh nhân được chụp phim cộng hưởng từ đánh giá thương tổn và nghĩ tới u sụn (Chondroblastoma).
Hình ảnh Cộng hưởng từ khớp gối
Chỉ định phẫu thuật được đặt ra nhằm mục đích lấy bỏ toàn bộ khối u sụn, làm giải phẫu bệnh để chẩn đoán xác định bản chất u. Kế hoạch phẫu thuật được đặt ra với dự kiến mổ mở vào khớp lấy bỏ khối u. Tuy nhiên, khi đánh giá kỹ trên phim cộng hưởng từ khớp gối, chúng tôi quyết định thực hiện phẫu thuật lấy bỏ u qua nội soi khớp gối. Cơ sở để quyết định của chúng tôi dựa trên đặc điểm vị trí khối u và liên quan với các cấu trúc giải phẫu khác của khớp gối. Khối u nằm nông, ngay bề mặt mâm chầy, phía trước của sụn chêm ngoài và trước ngoài của chân bám dây chằng chéo trước vào mâm chầy. Vị trí khối u nằm giữa 2 lồi cầu xương đùi và không liên quan vào vùng chịu lực của mâm chầy do đó có thể lấy bỏ toàn bộ khối u mà không e ngại ảnh hưởng đến cấu trúc chịu lực của mâm chầy.
Phẫu thuật được tiến hành qua nội soi khớp với 2 ngõ vào kinh điển của khớp gối. Nhận dạng khối u tương đối dễ dàng sau khi đã giải phóng 1 phần tổ chức mỡ Hoffa ra sát gân bánh chè. Đúng như nhận định trên phim cộng hưởng từ, khối u nằm hoàn toàn phía trước của sụn chêm ngoài và trước ngoài của chân bám dây chằng chéo trước, nổi gồ nhẹ lên so với mặt mâm chày và không có sụn khớp che phủ phía trên.
Hình ảnh khối u nằm phía trước ngoài chân bám của dây chằng chéo trước và phía trước sụn chêm ngoài
Mở vào khối u bằng đục nhỏ, lấy tổ chức bên trong và vỏ khối u làm giải phẫu bệnh sau đó dùng bào xương (bone shaver) để dọn sạch toàn bộ khối u đến phần xương lành. Bơm rửa sạch toàn bộ khớp gối, cầm máu và kiểm tra kỹ tương quan phần khuyết xương sau khi lấy bỏ khối u và 2 lồi cầu xương đùi để đảm bảo phần khuyết xương không ảnh hưởng đến khả năng chịu lực của mâm chầy. Đặt dẫn lưu áp lực và đóng vết mổ. Thời gian phẫu thuật hết 30 phút. Săn sóc sau mổ theo thường quy của nội soi khớp gối, bệnh nhân có thể vận động gối nhẹ nhàng, đi lại chịu lực 1 phần tăng dần. Xuất viện sau 2 ngày.
Hình ảnh khối u đã được lấy bỏ hoàn toàn qua nội soi
Việc can thiệp lấy u quan nội soi khớp gối tương đối thuận lợi vì sau khi lấy đủ bệnh phẩm, chúng tôi làm sạch tổ chức bên trong khối u dễ dàng bằng curet và bào mềm, phần vỏ xương và tổ chức cứng được lấy sạch triệt để bằng bào xương, toàn bộ tổ chức u được hút rửa và làm sạch dưới bơm nước và hút áp lực cao, đảm bảo làm sạch được toàn bộ khớp gối. Việc quan sát qua nội soi với độ phóng đại lớn hơn khi quan sát qua mổ mở giúp làm sạch gần như tuyệt đối khối u.
Nội soi khớp gối xử lý tổn thương u xương làm cho các chỉ định phẫu thuật linh hoạt và thú vị hơn. Hậu phẫu của bệnh nhân nhẹ nhàng, chức năng khớp gối được bảo tồn tối đa trong khi tổn thương chính vẫn được xử lý trọn vẹn.
PGS. TS Trần Trung Dũng